Шағын орталықтың консультациялық пункті
- Опубликовано 19.03.2024 11:44
«Баланың денсаулығын сақтау және нығайту» атты ата-аналарға арналған кеңес
«Жас кезіңізде денсаулығыңызды сақтаңыз!» - деген мақал терең мағынаға ие. Адамның өз денсаулығына саналы көзқарасы қалыптасуы үшін салауатты өмір салтын қалыптастыру бала туудан басталуға тиіс.
Баланың жеке басын қалыптастыру бағыты, сондай-ақ оның денсаулығы байланысты жағдайлар отбасында қойылады. Баланы бала кезінен бастап және отбасында адамгершілік, этикалық және басқа да бастамалар саласында егу оның өмірдегі барлық одан арғы мінез-құлқын, өзіне, өзінің денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығына көзқарасын айқындайды.
Тiптi бала мектеп жасындағы кезiнде де гигиена мен санитарияның қарапайым нормаларын саналы және барабар ұстануға, СӨС талаптарын орындауға, өзiнiң денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығына қамқорлық жасауға әлi де қабiлетсiз.
Осының бәрі ата-аналардың алдында кішкентай баланың өз денсаулығын сақтауға ықпал ететін шеберліктері мен дағдыларын мүмкіндігінше ертерек игеруді алға қояды.
Әрине, балалардың денсаулығы отбасының өмір сүру жағдайына, санитарлық сауаттылығына, ата-аналардың гигиеналық мәдениетіне және олардың білім деңгейіне тікелей байланысты.
Әдетте, ересектерде балаға психологиялық немесе медициналық көмек қажет болғанда ғана салауатты өмір салтына дағдылану проблемасына қызығушылық туындайды. Салауатты өмір салтына дайындық өз-өзінен туындамайды, адамда ерте жастан, ең алдымен бала туған және тәрбиеленген отбасы ішінде қалыптасады.
СӨС бүкіл отбасын нығайтуға қызмет етеді. Бала ең жақсы отбасылық дәстүрлерді білуі, отбасының адам өміріндегі маңызы мен маңыздылығын, баланың отбасындағы рөлін түсінуі, ата-аналармен және отбасының басқа мүшелерімен қарым-қатынастың нормалары мен этикасын меңгеруі тиіс. Рухани денсаулық - бұл әркімнің өзі көтерілуге тиіс шыңы.
Ата-аналар үшін негізгі міндет: баланың өз денсаулығына деген адамгершілік қарым-қатынасын қалыптастыру, ол дені сау болуды, СӨС жүргізуді қалауы мен қажеттілігінен көрінеді. Ол адам үшін денсаулық маңызды құндылық, кез келген өмірлік мақсатқа жетудің басты шарты екенін және әркім өз денсаулығын сақтауға және нығайтуға өзі жауапты екенін түсінуге тиіс. Бұл жерде ересектердің беделін ештеңе де алмастыра алмайды. Сондықтан ата-аналар СӨС философиясын өздері қабылдап, денсаулық жолына түсуі тиіс.
Ереже бар: «Егер балаңды дені сау етіп тәрбиелегің келсе, денсаулық жолымен өзің жүре бер, әйтпесе оны жүргізетін жер болмайды!».
Тіпті ерте мектепке дейінгі жастағы бала саналы түрде және барабар гигиена мен санитарияның қарапайым нормаларын сақтай алмайды, СӨС талаптарын орындай алмайды, өзінің денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығына қамқорлық жасай алмайды. Осының бәрі ата-аналардың алдында кішкентай баланың өз денсаулығын сақтауға ықпал ететін шеберліктері мен дағдыларын мүмкіндігінше ертерек игеруді алға қояды.
Мектепке дейінгі баланың үй режимі - жұмысқа қабілеттіліктің жоғары деңгейін сақтауға, шаршауды жылжытуға және шаршауды болдырмауға мүмкіндік беретін отбасылық тәрбиенің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі. Отбасы ұтымды үй режимін ұйымдастырады - ұйқы, оңтайлы қозғалыс режимі, ұтымды тамақтану, шынықтыру, жеке гигиена, адамгершілік және этикалық тәрбие, денсаулықты бұзушылардан бас тарту және т.б. Балабақшадағы режим үй режиміне сәйкес болуы тиіс.
Балалардың денсаулығына байланысты тағы бір маңызды мәселе - теледидар көру және компьютерді пайдалану. Компьютер мен теледидар баланың ой-өрісін, жадын, зейінін, ойлауын дамыту, үйлестіру үшін пайдалы, бірақ ойындар мен хабарларды таңдауда ақылға қонымды көзқарас, сондай-ақ баланың экран алдында 30 минуттан аспауы тиіс үзіліссіз болу жағдайында.
Баланың салауатты өмір салтын қалыптастыра отырып, отбасы балаға мынадай негізгі білімдерді, дағдылар мен іскерліктерді:
- жеке гигиена, тұрғын және оқу үй-жайларының гигиенасы, киім-кешек, аяқ киім және т.б. ережелерін білу;
- күн тәртібін дұрыс құра білу және оны орындай білу;
- қауіпті жағдайларды талдай білу, салдарын болжай білу және олардан шығу жолдарын таба білу;
- қоршаған ортамен өзара іс-қимыл жасай білу, өмір сүру ортасы (үй, сынып, көше, жол, орман) қандай жағдайда қауіпсіз екенін түсіну;
- дененің негізгі бөліктері мен ішкі органдарын білу, олардың орналасуы және адам ағзасының тіршілік әрекетіндегі рөлі;
- бойын, дене салмағын өлшей білу, өзінің пульсі мен тыныс алу жиілігін анықтау, денсаулық жағдайын бақылау және оны түзету үшін осы көрсеткіштерді анықтау мәнін түсіну;
- жеке денсаулығы, өзін жақсы сезінуі, оқудағы жетістіктері үшін СӨС мәнін түсіну;
- күн тәртібін дұрыс құра білу және оны орындай білу;
- жасын ескере отырып, рационалды тамақтанудың негізгі ережелерін білу;
- дені сау организмнің дамуы үшін қозғалыс белсенділігінің мәнін түсіну;
- омыртқа, аяқ, көру органдары, есту және басқа да аурулардың алдын алу ережелерін білу;
- денсаулықты нығайтатын негізгі табиғи факторларды және оларды пайдалану ережелерін білу;
- суық тиюден және басқа да жұқпалы аурулардан денсаулықты сақтау ережелерін білу;
- қауіпті жағдайларды талдай білу, салдарын болжай білу және олардан шығу жолдарын таба білу;
- кішігірім кесулер, соғулар, күйіктер, үсіктер кезінде қарапайым көмек көрсете білу;
- сырқаттанған жағдайда көмек алуға болатын емдеу мекемелерін білу.
Ата-аналар СӨС тәрбиелеудің тиімділік критерийлерін білуі қажет:
- балаңыздың физикалық жай-күйінің оң динамикасы;
- сырқаттанушылықты азайту;
- балада құрдастарымен, ата-аналарымен және басқа адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру;
- алаңдаушылық пен агрессивтілік деңгейін төмендету.
Мектепке дейiнгi балаларды сауықтыру проблемасын шешу отбасында және балабақшада гигиеналық оқыту мен тәрбиелеудiң бiрыңғай бағдарламасын iске асырған жағдайда ғана мүмкiн екендiгi айқын.
|
Егер бала балабақшаға бара бастаса не істеу керек
Бейімделу (латынша «бейімдеймін») − бұл физиологиялық, әлеуметтік, психологиялық түрлі деңгейлерде болатын ағзаны бейімдеудің күрделі процесі. . Дәрігерлер мен психологтар баланың балабақшаға бейімделуінің үш дәрежесін анықтайды: жеңіл, орташа және ауыр. Жеңіл бейімделу кезінде баланың мінез-құлқы бір ай ішінде қалыпқа келеді. Тәбет бірінші аптаның соңында қалыпты деңгейге жетеді, ұйқы 1 − 2 аптадан кейін қалпына келеді. Балада тұрақты-тыныш эмоционалдық жағдай басым. Орташа ауырлықтағы бейімделу кезінде ұйқы мен тәбет 20-40 күннен кейін қалпына келеді, бір ай ішінде көңіл-күй тұрақсыз болуы мүмкін. Алайда, ересектердің қолдауымен бала танымдық және мінез-құлық белсенділігін көрсетеді, жаңа жағдайға жеңіл үйренеді. Ауыр бейімделу ұзақ ауруларға әкеледі. Балада жағдайдан шығуға бағытталған агрессивті-қиратушы реакциялар басым; белсенді эмоциялық жай-күй, жылау, ашуланған айқайлау, немесе тыныш шырылдау, күйзеліс, шиеленіс. |
Ата-аналар баласына қалай көмектесе алады ББМДҰ-ға бейімделу кезеңінде 1. Сіздің балабақшаға деген сенімді, жағымды көзқарасыңыз маңызды. 2. Балаңызға балабақшада қандай жақсы және қызықты нәрселер күтіп тұрғанын айтыңыз. 3. Балаңызға өзіңіздің сүйікті ойыншығыңызды немесе үй затын беріңіз. 4. Қоштасудың бірнеше түрлі тәсілдерін ойлап тауып, жаттап алыңыз (әуедегі сүйіспеншілік, арқаны сылау және т.б.). 5. Балабақшадан кейін баламен саябақта, балалар алаңында серуендеп, қозғалмалы ойындар ойнаңыз. 6. Кешке кішкентай отбасылық мереке ұйымдастырыңыз . Балаңызға өзіңіздің сүйіспеншілігіңіз бен қамқорлығыңызды көрсетіңіз. Шыдамды болыңдар, Сендер бірге табысты боласыңдар! Бейімдеу кезеңінің ағымы тәуелді факторлар
|
Баланы балабақшаға бейімдеу
Қиын бейімделу себептері ББМДҰ шарттарына
Бала балабақшаға түскен кезде: - өз бетінше орындыққа отыруға; - тостағаннан өздігінен ішу; - қасықты пайдалану; - киінуге, жуынуға белсенді қатысу. |
Ата-аналарға арналған «Каприздер мен өжеттілік» жадынамасы
«Қынжылдық пен өжеттілік» түсінігі өте ұқсас және олардың арасында нақты шекара орнатуға болмайды.
ТАБАНДЫЛЫҚ - бұл негативизмге өте жақын психологиялық жағдай. Көбінесе ата-аналардың артық талап етуінің нәтижесінде пайда болады.
КАПРИЗДЕР - бұл ақылға сыймайтын іс-әрекеттер, яғни «Мен солай қалаймын да!!!». Керісінше, жақындарының шамадан тыс бейімделуінің салдарынан пайда болады, кейде өзін-өзі қорғаудың өзіндік түрі ретінде көрінуі мүмкін.
Қынжылдықтар мен табандылықты еңсерудің тәсілдері іс жүзінде бірдей.
Келесі сәттер алдын алуда және өжеттілік пен қынжылдықпен күресте өте маңызды.
- Мектепке дейінгі жастағы балалардың өжеттілігі мен қынжылдығының алдын алудың негізгі кепілі - бұл отбасындағы салауатты психологиялық ахуал, балаларға деген ақылға қонымды ата-ана сүйіспеншілігі.
- Ата-аналарға балаға деген көзқарасын өзгерту, «авторитарлық» немесе «жол беретін» ұстанымнан бас тарту, белгілі бір құқықтары, өз пікірі бар адам ретінде қарауды үйрену өте маңызды. Баламен келіссөз жүргізе білу, құрметтеу, оны жеке тұлға ретінде тану, сондай-ақ табандылық, қынжандық көрінетін әрбір нақты жағдайға дұрыс көзқарас таныта білу.
- Есте сақтау - бала үшін қуаныштың негізгі көзі ересектермен бірлескен қызмет, әртүрлі қарым-қатынас болып табылады.
- Арсеналдан өрескел үнді, қатаңдықты, «беделді күшпен сындыруға» ұмтылуды алып тастаңыз.
Тыныш қарым-қатынас, ашуланбау.
- Үйде баланың дербестігін жан-жақты көтермелеп, оған өз бетінше бірдеңе істеуді ұсыну керек, мысалы - қуыршақтың іш киімін, өзінің ұйығын жуу; кітаптарды сөреге салу - ертегілер жазылған ертегілер, ал бояулар - бояумен; ойыншықтарды алып тастау немесе гараж салу және онда барлық машиналарды қою. Бұл ретте баланың өз бетінше іс-әрекетке деген қызығушылығын жоғалтпай, байқамай көмектесуі және онымен бірге өзі жасайтын барлық нәрсеге қатты қуануы маңызды..
- Ересектер бала үшін бәрін жасау әдетін еңсеру керек. Баланың өмірі неғұрлым мазмұнды болса және ол неғұрлым көп жасаса, соғұрлым уақыт пен күш азаяды.
- Барлық мүмкін болатын құралдармен баланың жүйке жүйесін нығайту керек: күн тәртібін қатаң сақтау, дене тәрбиесі мен шынықтыруды ұтымды жүзеге асыру, оның психикасын күшті әсерлермен толтырмау, телебағдарламаларды көруді бақылау.
- Капризді түзету - баламен жан-тәнімен сөйлесу, «капризаны» елестету және салу (одан құтылу нұсқасы ретінде - суретті үзу, өртеу немесе әңгімеде көрсету, терезеден шығару)
- Тәрбиеде біртіндеп болу маңызды. Бастапқыда балаңызға қоятын талаптар өте аз болуы тиіс: мүлдем жарамсыз нәрсеге тыйым салу керек және егер бір нәрсеге тыйым салсаңыз, онда соңына дейін дәйекті болу керек.
- Ата-аналардың баланың кемшіліктерін үнемі баса көрсетуі оның ашулануын, қарсылығын тудыратынын есте сақтау керек, бұл да көбінесе қынжылдықпен және табандылықпен көрінеді.
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗІН ДАМЫТУ
Баланың байланыстық сөйлеуі тұрақты тілдік қарым-қатынаста дамиды. Балаларға өз ойларымен бөлісу қажеттілігі тән. Ересектердің қазіргі уақытта баланың айтқандарына көңіл бөлуі, сөйлеуге қызығушылығы сөйлеу белсенділігінің дамуына айтарлықтай әсер ететіні анықталды.
Баланы қоршаған әлеммен таныстыру, оның дүниетанымын кеңейту, бәрін сөзбен (атаулармен, әрекеттермен) белгілеуге үйрету арқылы сіз ойлауды қалыптастыруға және тілдік қарым-қатынас қажеттілігін қанағаттандыруға көмектесесіз. Бала түсініліп, көтермеленетіндей сөйлеуге ұмтылады.
* Баламен қарым-қатынас жасайтын ересек адам, ең алдымен, сізге, ата-аналарыңызға, тілдің жан-жақты дамуы мектепте табысты оқудың, сауатты меңгерудің сөзсіз алғышарты болып табылатынын ескереді.
СӨЙЛЕУДІ ДАМЫТУ ЖӨНІНДЕГІ ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
1. Етіс әрекеттерінің мәніне таңдау
Күн не істейді? Жаңбыр? Жел? Қар? Анам?
2. Өтіп кеткен сөздерді қосу
Мен сурет салғым келеді, маған... (қарындаш).
Пошташы әкелді... (хат, газет).
Мұндай ойындар сөйлеуді дамытады, сөздердің қорын кеңейтеді, қажетті сөздерді дұрыс таңдауға үйретеді.
3. Сөйлемдерді дұрыс құру
Анам дүкенге кетті... (неге?)
Бала шаңғыны алып кетті... (қайда?
не үшін?)
Біз серуенге шығамыз, егер...
Барлығы қысқы киімдерін шешті, себебі...
Ересек балаларға жұмбақ жасауға болады.
